Odvajanje mrežnjače (ablacija retine) predstavlja hitno stanje u oftalmologiji koje može dovesti do potpunog i trajnog gubitka vida na zahvaćenom oku ako se ne liječi. Pojavljuje se kada se mrežnjača,  tanki sloj tkiva osjetljivog na svjetlost  koje se nalazi u zadnjem dijelu oka, odvoji od svoje podloge i krvnih sudova koji je snabdijevaju kiseonikom i hranjivim materijama. Što je duže retina odvojena od podloge šanse za trajni gubitak vida na tom oku su veće. Retina jedna od tri ovojnica oka i dio je nervnog  tkiva koji pretvara  svjetlosne podražaje  u električne signale koji se putem vidnog živca prenose do centra za vid, gdje se zatim  formira slika.

Tri su glavna tipa odvajanja mrežnjače:

• Regmatogena ablacija – najčešći oblik. Uzrokovana je rupom ili poderotinom mrežnjače koja omogućuje tečnosti da prođe i nakuplja se ispod mrežnjače, čime je odvaja od podloge. Odvojeno područje na taj način ostaje bez prehrane i gubi funkciju, što rezultuje gubitkom vida. Najčešći uzrok regmatogenog odvajanja je starenje. Starenjem staklasto tijelo (želatinozna supstanca koja ispunjava oko i daje mu volumen) mijenja svojstva i razrjeđuje se. Obično se staklasto tijelo odvaja od površine mrežnjače bez ikakvih komplikacija – pojavom koja se naziva posteriorno odvajanje staklastog tijela (PVD). Jedna od komplikacija ovakvog odvajanja je poderotina mrežnjače.
• Trakciona ablacija – ovaj oblik javlja se kada na površini mrežnjače raste ožiljno tkivo, koje povlači mrežnjaču i odvaja je od podloge. Obično se javlja kod ljudi koji imaju loše kontrolisan  dijabetes ili slična stanja.
• Eksudativna ablacija – kod ovog oblika tečnost se nakuplja ispod mrežnjače, ali u mrežnjači nema rupa ili poderotina. Eksudativnu ablaciju može uzrokovati senilna makularna degeneracija,  povreda oka, tumor ili upalni poremećaji.

Odvajanje retine je bezbolno, no određeni znakovi upozorenja gotovo su uvijek prisutni:

• Iznenadna pojava brojnih tamnih “tačkica” – sitnih čestica koje kao da prolaze kroz vaše vidno polje
• Bljeskanje svjetla u jednom ili oba oka (fotopsija)
• Zamagljen vid
• Postepeno smanjenje perifernog vida
• Sjenke poput zavjese nad vašim vidnim poljem

 Sljedeći faktori  povećavaju rizik od odvajanja mrežnjače:

• Starenje – odvajanje mrežnjače češće je u osoba starijih od 50 godina
• Prethodno odvajanje mrežnjače na jednom oku
• Ablacija mrežnjače kod članova porodice
• Visoka kratkovidost (miopija)
• Prethodna operacija oka, kao što je uklanjanje katarakte (sive mrene)
• Prethodna teška povreda oka
• Prethodna druga bolest ili poremećaj oka, uključujući retinoshizu, uveitis ili istanjenje periferne mrežnjače (“lattice” degeneracija)

Liječenje ablacije retine

Ukoliko dođe do odvajanja  retine, jedina metoda liječenja je operacija. Operacija  može biti  neophodna u roku od  24h ili unutar nekoliko dana, u zavisnosti od toga koji dio retine je  zahvaćen. Ukoliko makula (centar vida) nije  zahvaćena ablacijom, hitna  operacija  može spriječiti njeno odvajanje. To značajno povećava šanse za očuvanje postojeće vidne oštrine.

Kod 8 od 10 pacijenata  jedna operacija je dovoljna da se odvojena retina vrati na mjesto, međutim kod nekih  pacijenata je potrebno više operacija.

Tri su tipa operacija koje se  izvode kod ablacije  retine, a čiji je cilj da vrate odljepljenu mrežnjaču uz ostale strukture oka:

• Radi se o složenom mikrohirurškom zahvatu koji se sastoji u uklanjanju staklastog tijela iz unutrašnjosti oka i njegovu zamjenu mjehurom gasa ili silikonskim uljem, koji će tamponirati mrežnjaču i držati na mjestu dok ne zacijeli. U slučaju operacije kada se tamponira gasom, gas postepeno izlazi  iz oka u roku od 6 sedmica, dok se silikonsko ulje mora ukloniti iz oka  operativnim zahvatom.
• Pneumatska – operativni zahvat  koji se izvodi kod manjih, lokalizovanih  ablacija  retine. Tokom zahvata se u oko ubrizga mjehurić plina koji vraća odlijepljenu  mrežnjaču na njeno mjesto. Nakon zahvata pacijent mora držati glavu u određenoj poziciji tokom 7  dana da bi se osiguralo da su  poderotina mrežnjače  i  ablacija adekvatno zacijelile.
• Skleralni prsten (serklaž) operativni zahvat se izvodi tako da je uz pomoć jedne  ili  više silikonskih trakica sa vanjske  strane pritisne očna  jabučica, odnosno da se  spoljašnji omotač očne jabučice (sklera) priljubi uz mrežnjaču i da na taj način dovede dovede do zacijeljenja poderotine mrežnjače.

Vrlo je važno prepoznati znake  ablacije  retine, na  vrijeme se javiti svom oftalmologu , te  spriječiti teške i trajne  poljedice  po vaš vid.

dr Vladimir Račić

Specijalizant oftalmologije